Văn hóa ăn uống trong gia đình Nhật
(食卓の文化)

Một bữa ăn tại Nhật có hơi khác so với nhiều món ăn truyền thống được tìm thấy trong ẩm thực phương Tây và châu Âu.  Bữa ăn của gia đình kiểu Mỹ có thể bao gồm món khai vị, salad, món chính và món tráng miệng và tất cả đều được giao riêng. Còn tại Nhật thì bạn có thể nhận thấy rằng có rất nhiều đĩa nhỏ được kết hợp với nhau để tạo nên một bữa ăn trọn vẹn.

Thức ăn của Nhật Bản dưới cái tên washoku- một loại ẩm thực được mài dũa qua nhiều thế kỷ nấu nướng của người Nhật, có mối quan hệ chặt chẽ với lịch sử và văn hoá  của đất nước đến nỗi được công nhận là Di sản Văn hóa Phi vật thể vào năm 2013.

BỮA ĂN NHẬT BẢN ( WASHOKU) BAO GỒM NHỮNG GÌ

Một bữa ăn washoku điển hình thường kết hợp giữa cơm, là lương thực chính  với súp và ba món ăn kèm. Đây là sự cân bằng tốt của ba chất dinh dưỡng mà cơ thể bạn cần là protein cũng như vitamin và khoáng chất, đại diện cho “năng lượng”, “xây dựng” và “điều hòa” trong cơ thể.

Sự kết hợp này là nền tảng của một bữa ăn truyền thống của Nhật Bản và được gọi là “一汁三菜” ( いちじゅうさんさい)

Bằng hình ảnh, với rất nhiều món ăn được bày biện trên bát đĩa thì việc mùi vị dễ bị gây lẫn lộn và không có mùi đặc sắc, thì để ngăn chặn điều này, washoku trình bày rõ một quy trình phục vụ và bày biện món ăn theo cách tạo ra sự cân bằng giữa các món ăn khác nhau, xứng danh là Di sản của thế giới.

 CÁCH BÀY BIỆN

Nếu chúng ta đã quá quen với hình ảnh món ăn bày ngập tràn trên bàn, và tự do thoải mái gắp đồ ăn bất kể xa hay gần. Thì với bàn ăn trong gia đình của người Nhật, vị trí đặt bát cơm, bát súp đều có quy luật. Vì theo họ  cách bạn sắp xếp bữa ăn trên bàn nó là một thành phần thiết yếu ảnh hưởng đến hương vị thực tế của món ăn.

Thông thường, bát cơm sẽ đặt phía bên trái và bát súp đặt ở bên phải gần người ăn. Tiếp đến món chính đặt ở bên phải, món phụ đặt ở bên trái nhưng ở xa người ăn. Giữa món ăn phụ và chính sẽ là các món nhỏ ăn kèm như dưa chua.

Tuy nhiên, vấn đề không nhất thiết là phải đặt chuẩn các vị trí món ăn, mà là sự hài hòa nói chung trong bữa ăn. Người Nhật cũng rất tích cực thay đổi lựa chọn vật liệu, màu sắc và hình dạng của món ăn đang sử dụng để phục vụ món ăn theo mùa. Chẳng hạn như bát đĩa bằng gốm, hoặc bát bằng gỗ sơn mài.

THÀNH PHẦN

    Cơm
Mỗi bữa ăn của người Nhật đều có cơm, nhưng cơm được đa dạng hoá,chẳng hạn như cơm trắng hấp (hakumai) hoặc cơm gạo lứt (genmai).

    Đồ ăn kèm
Rong biển tẩm gia vị (nori) hoặc là furikake – gia vị để rắc lên cơm, thường là hỗn hợp của rau khô, trứng, rong biển, vảy cá ngừ hoặc hạt vừng. Và với một loại khác ăn kèm với cơm được gọi là tsukudani- một loại gia vị ướt (trái ngược với gia vị khô) thường được làm từ rong biển hoặc tảo bẹ, được trộn với cá khô hoặc hải sản khác.

    Canh, súp
Ngoài cơm, mỗi bữa ăn của người Nhật đều có súp nóng. Loại súp phổ biến nhất là súp làm từ miso, hoặc là món súp làm từ dashi trong,có thể bao gồm nhiều loại rau, protein và hải sản kết hợp. 

    Dưa muối, dưa chua
Dưa chua muối trên bàn ăn của người Nhật bao gồm rau hoặc trái cây ngâm. Có thể là củ cải trắng, rau bắp cải, dưa chuột, cà rốt,…, tùy theo sở thích. Và đặc biệt có thể chỉ riêng Nhật có đó là Umeboshi, một dạng mận ngâm rất hay được ăn kèm với cơm.

    Salad
Trong ẩm thực Nhật Bản, salad có thể là rau tươi kiểu phương Tây, nhưng nó cũng sẽ bao gồm các loại rau ướp giấm với rong biển, dưa chuột và gừng, hoặc thậm chí là salad rau nấu chín.

   Chất đạm
Khi nói đến món ăn giàu chất đạm, bữa ăn của người Nhật thường bao gồm hải sản, do đất nước này gần biển.  Một phần cá nướng hoặc chiên, sashimi (cá sống) hoặc các loại hải sản khác có thể được coi là món chính của bữa ăn. Tuy nhiên, ngày nay món ăn này không chỉ giới hạn ở hải sản mà bao gồm nhiều loại protein khác như thịt gà, thịt bò, thịt lợn.

   Rau kết hợp cùng chất đạm
Bên cạnh món đạm chính, có thể có một món phụ gồm protein hỗn hợp và rau củ được ninh, áp chảo, nướng hoặc chiên. Ví dụ như Nikujaga- một món hầm của thịt bò và khoai tây chẳng hạn.

    Rau
Ngoài hải sản, ẩm thực Nhật Bản cũng bị chi phối nhiều bởi các loại rau.  Thông thường, những loại rau này được ninh trong nước dùng dashi, hoặc đơn giản là luộc hoặc hấp cách thủy và dùng với nước tương, gia vị chấm tuỳ thích.Ví dụ như món cà tím nướng được trang trí với gừng, vảy cá ngừ, hành lá và một chút nước tương.

   Đồ uống và món tráng miệng
Cùng với bữa ăn, trà xanh nóng hoặc các loại trà khác sẽ được phục vụ kèm, như trà  lúa mạch lạnh thường được uống vào mùa hè. Rượu sake và bia cũng là đồ uống tiêu biểu được thưởng thức trong bữa tối. Sau khi đã ăn xong bữa chính, thì thường có một số món tráng miệng bao gồm bánh gạo ngọt, bánh ngọt, đậu ngọt, bánh su kem, hoặc đơn giản chỉ là trái cây.

CÁCH ĂN

Thói quen ăn uống thông thường của bạn là như thế nào? Có như người Nhật là ăn từ từ mỗi món ăn để tận hưởng sự cân bằng và hài hòa giữa các hương vị và kết cấu khác nhau không. Ví dụ như bắt đầu bằng cách lấy ăn một miếng cơm, sau đó là chút súp, rồi quay lại với cơm, và tiếp theo là một chút món chính, một phần cơm khác và một mẩu của một trong các món phụ.

Đừng cắm đũa thẳng đứng vào bát cơm. Đây là hành động cấm kỵ trong bữa ăn, khiến mọi người liên tưởng đến hình ảnh đám tang. Trước khi ăn, mọi người sẽ nói いただきます và sau khi ăn xong sẽ nói ごちそうさま để thể hiện lòng biết ơn của mình dành cho người nấu về bữa ăn.

Điều đặc biệt, người Nhật – các thành viên trong gia đình sẽ không dùng chung bát đũa với nhau, và khẩu phần thức ăn cũng sẽ riêng biệt. Người Nhật rất hạn chế sự đụng chạm và thường tránh ăn chung thức ăn cùng chung một đĩa với nhau. Đây là một văn hoá ăn uống nghe có phần rất lạ, và cảm giác có vẻ lạnh lùng giữa các thành viên. Nhưng đấy cũng là cách mà người Nhật tự bảo vệ chính bản thân mình cũng như các thành viên trong gia đình, hạn chế được sự lây lan bệnh tật sang cho nhau.

Lý do vì sao nước Nhật luôn nằm trong top những quốc gia có tỷ lệ người sống thọ cao nhất thế giới. Ngoài môi trường sinh hoạt trong lành, lối sống lành mạnh thì chế độ dinh dưỡng là một yếu tố không nhỏ. Hi vọng qua bài viết trên, mọi người có được cái nhìn tổng quát hơn về bữa cơm hằng ngày của người Nhật. Cách họ cân bằng các chất dinh dưỡng trong từng bữa ăn, và cách họ bảo vệ sức khoẻ của chính mình cũng như gia đình mình.