Tại sao Nhật Bản bắt đầu năm học mới vào tháng 4?
(なぜ日本の学校は4月に始まる？)

Khác với nhiều quốc gia khác, năm học mới ở Nhật bắt đầu vào tháng 4 khi hoa anh đào nở. Mùa tựu trường trong tiết trời mùa xuân cũng là mùa những đóa anh đào khoe sắc rực rỡ. Tại sao Nhật Bản bắt đầu năm học mới vào tháng 4? Nó có liên quan gì đến năm tài chính của Nhật? Mời bạn tham khảo bài viết sau để hiểu rõ hơn về điều này.

Theo quy định của Luật Giáo dục học đường của Nhật, việc thành lập trường học (mẫu giáo, tiểu học, trung học cơ sở, trường phổ thông bắt buộc, trường trung học phổ thông, trường phổ thông cơ sở, trường chuyên biệt, trường đại học, cao đẳng kỹ thuật công nghệ) và kể cả trường tư phải được sự chấp thuận của cơ quan giám sát. Cụ thể, điều 15 Luật Giáo dục học đường quy định, “phải nộp cho cơ quan giám sát dự toán thu chi trước khi bắt đầu của năm tài chính, và quyết toán thu chi trong thời hạn 2 tháng sau khi kết thúc năm tài chính). Từ quy định này có thể thấy rằng, ngân sách của trường học được liên kết với năm tài chính (bắt đầu từ tháng 4 cho đến cuối tháng 3 năm sau) của chính quyền quốc gia và địa phương.

Ngoài ra, điều 59 của Quy chế Thi hành Luật Giáo dục Nhà trường quy định “cấp học của trường tiểu học bắt đầu từ ngày 1 tháng 4 và kết thúc vào ngày 31 tháng 3 năm sau.” Đối với trường trung học cơ sở, trường trung học phổ thông hay trường cấp bậc khác cũng có điều khoản tương tự.

Do đó, theo luật của Nhật, năm học của các trường mầm non, tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông,… bắt đầu từ tháng 4 đến tháng 3, dù là trường tư thục cũng không thể tự ý làm khác đi.

Riêng đối với các trường đại học, Điều 163 của Quy chế Thi hành Luật Giáo dục Nhà trường quy định rằng “hiệu trưởng sẽ xác định thời điểm bắt đầu và kết thúc năm học đại học”, và đối với các trường dạy nghề, điều 184 nêu rõ “thời điểm bắt đầu và kết thúc năm học sẽ do hiệu trưởng quyết định ”. Do đó, trên thực tế, một số trường đại học cho phép nhập học từ tháng 9 hoặc tháng 10.

Tại sao năm học của các cơ sở giáo dục Nhật Bản được ấn định từ tháng 4 đến tháng 3?

Về mặt lịch sử, trường học vào thời Edo (Tự tử ốc (寺子屋) – trường học ở trong chùa) và các trường đầu thời Minh Trị không có quy định cụ thể nào về thời gian nhập học và thời điểm nhập học mà có thể nhập học bất cứ lúc nào, và việc thăng cấp cũng tùy theo khả năng của mỗi cá nhân. Điều này cũng thay đổi theo khu vực và trường học. Tuy nhiên, vào thời Edo việc nhập học vào Tự tử ốc là một sự kiện trọng đại của gia đình, nên nhiều nơi đã chọn thời điểm đầu mùa xuân để làm lễ mừng vì thời tiết lúc ấy đang ấm.

Vào thời Minh Trị, vào năm 1872, chính phủ Minh Trị đã ban hành quy chế về “hệ thống trường học” để tạo ra cơ chế học đường hiện đại trên toàn quốc, nhưng cơ chế tuyển sinh lại mô phỏng theo Đức và Vương quốc Anh với chủ trương “Nhất tề nhập học – nhất tề tiến cấp” (一斉入学・一斉進級)  – nhập học và lên lớp phải tiến hành cùng lúc. Do đó, việc nhập học vào tháng 9 đã trở thành xu hướng chủ đạo trong thời kỳ này.

Tuy nhiên, vào năm 1886 (Minh Trị thứ 19), do năm tài chính quốc gia bắt đầu áp dụng từ đầu tháng 4 cho đến cuối tháng 3 năm sau, dẫn tới thời gian nhập học của các trường cũng thay đổi vào tháng 4 tương ứng.

Năm học ở các nước khác thì như thế nào?

Ở nhiều nước trên thế giới, năm học bắt đầu vào tháng 9. Ở các quốc gia ở bắc bán cầu, khi kỳ nghỉ hè kết thúc thì một năm học mới sắp bắt đầu. Úc, New Zealand, Brazil, Argentina, v.v. ở nam bán cầu cũng có ý tưởng tương tự, năm học mới bắt đầu vào tháng 2 và tháng 3 sau kỳ nghỉ hè.

Nhiều chuyên gia lý giải rằng, giai đoạn từ mùa xuân đến mùa hè là giai đoạn bận rộn vì đang ở trong thời kỳ thu hoạch lúa mì và thời kỳ sinh đẻ của gia súc, trẻ em ngày xưa phải phụ giúp công việc đồng áng, chăm nom nhà cửa. Khi những giai đoạn này qua đi, năm học mới sẽ bắt đầu vào mùa thu, và kéo dài đến vào mùa đông. Việc quyết định thời điểm nhập học của nhiều quốc gia được cho là xuất phát từ quan điểm này.

 Ở Nhật, lễ tốt nghiệp và lễ nhập học rơi vào mùa hoa anh đào, trong khi đó năm học mới ở các nước khác thường rơi vào mùa thu. Có nhiều ý kiến cho rằng nên thay đổi để phù hợp với xu hướng toàn cầu, nhưng đến nay câu chuyện này vẫn còn bỏ ngỏ. Với người Nhật, mùa xuân là mùa chớm nở, mùa của sự sinh sôi, mùa của sự khởi đầu mới, đó cũng là mùa thích hợp cho một năm học mới.

Ánh Hiền