Ikebana – sức mạnh mềm mà thế giới nhìn thấy trong văn hóa Nhật Bản
(生け花～世界が日本文化にみるソフトパワー～)

Lão hoá dân số là một vấn nạn nan giải mà xã hội Nhật đang phải đối mặt. Trong hoàn cảnh đó, toàn cầu hóa công ty là một giải pháp cấp thiết để mở rộng thị trường và đảm bảo nguồn cung lao động.

Thế nhưng, việc đảm bảo nguồn nhân lực đa dạng với nhiều giới tính, quốc tịch, nghề nghiệp khác nhau …là một trong những vấn đề lớn của các công ty đa quốc gia đang chú trọng. Làm thế nào để có thể mở rộng hợp tác cũng như nâng cao khả năng chấp được tính đa dạng trong môi trường đa văn hoá đó? Chìa khoá cho câu trả lời này là văn hoá nghệ thuật, một cầu nối giao tiếp và xoá nhoà các ranh giới về sự khác biệt trong văn hoá, màu da, chủng tộc. Nhật Bản là một quốc gia rất chú trọng văn hoá nghệ thuật. Họ không ngừng truyền bá văn hoá của mình ra thế giới qua nghệ thuật, manga, anime, kiếm đạo hay trà đạo.

Vậy thì, thế giới nhìn thấy gì trong văn hoá Nhật Bản? Hôm nay, mình xin giới thiệu một chủ đề khá là thú vị này, với tiêu đề “Ikebana – sức mạnh mềm mà thế giới nhìn thấy trong văn hóa Nhật Bản”.

Ikebana là gì?

Ikebana (生け花) hay còn gọi là hoa đạo (華道) là nghệ thuật cắm hoa truyền thống của Nhật có từ hơn 550 năm về trước.

Trong cuốn “Bích San Nhật Lục” (碧山日録) được viết bởi một thiền sư của chùa Tofuku vào thời kỳ Muromachi (1336-1573), có viết rằng, vào năm 1462, trong một lần được mời đến dinh thự của nhà quý tộc trong vùng, một nhà sư của chùa Choho tên là Ikenobou Senkei đã trổ tài cắm hoa ở đó, khiến người dân người dân Kyoto ngạc nhiên và không ngớt lời ca ngợi. Thời đó, mặc dù nhiều người đã quen với cách cắm, dâng hoa trong chùa. Tuy nhiên, vẻ đẹo từ cách thức mà nhà sư Senkei cắm hoa và đặt trong một không gian trong gian phòng của dinh thự khác với cái cách cắm hoa mà dân chúng thường thấy ở chùa, được cho là khởi nguồn nảy sinh nghệ thuật ikebana sau đó.

Trong nghệ thuật cắm hoa Ikebana, người cắm hoa như thể đối thoại với thiên nhiên (hoa).

Cắm làm sao để những bông hoa trông đẹp nhất từ khi hoa còn tươi cho đến khi tàn úa là một sự thực hành cần mẫn và chiêm nghiệm diễn ra từ mấy trăm năm nay. Do đó, chữ ike trong chữ 生ける với nghĩa gốc là “sống, tồn tại” được dùng để biểu thị việc “cắm hoa” trong ikebana.

Vậy thì tại sao nói Ikebana – quyền lực mềm mà thế giới nhìn thấy trong văn hóa Nhật Bản?

Quyền lực mềm” là một khái niệm được đề xướng bởi giáo sư Joseph Nye của Đại học Harvard vào cuối năm 1980, chỉ khả năng thu hút mọi người từ các quốc gia đối tác thông qua các giá trị, văn hóa và nghệ thuật, và thúc đẩy các cuộc đàm phán theo hướng đôi bên cùng có lợi (win-win).

Sức mạnh mềm mà thế giới nhìn thấy qua Ikebana là gì?

Vào cuối tháng 2 năm 2020, tại thành phố Seattle, Mỹ, một cuộc trình diễn Ikebana đã được tổ chức với tên gọi “Ikebana X Technology”. Ông Hiroki Ohara, một hậu duệ thuộc trường phái cắm hoa ikebana Ohara-ryu, là người có buổi trình diễn cắm hoa khiến khán giả vô cùng ấn tượng. Họ háo hức nhìn cái cách mà Ohara Ông cắm, cắt bỏ những cành lá không cần thiết và hoàn thành công việc với tốc độ đáng kinh ngạc.

“Cây đang sống. Sau khi cắt, cành và lá không thể trở lại. Trong một tình huống mà không thể để thất bại xảy ra, Ikebana đòi hỏi người cắm như tôi phải đưa ra quyết định ngay lập tức”,Ohara chia sẽ. Theo ông Ohara, “quyết định” là khả năng lớn nhất được rèn luyện với Ikebana. Đồng thời cũng là yếu tố thu hút giới kinh doanh trên thế giới.

Ông Yoichiro Yamada, Tổng lãnh sự Nhật Bản tại Seattle, người tổ chức sự kiện này, bày tỏ ý kiến trong một bài viết trên trang Business Nikkei: “Có những nền văn hóa yêu thiên nhiên trên khắp thế giới, và không chỉ riêng người Nhật mới biết cách trang trí và cắm hoa. Tuy nhiên, trong khi nghệ thuật cắm hoa và làm vườn của phương Tây tạo ra những tác phẩm bằng phép cộng thì ikebana của Nhật lại ngược lại. Nói cách khác là phép trừ”. Đó là lý do tại sao các nghệ nhân cắm hoa cố gắng giảm thiểu những thứ không cần thiết đến mức tối đa và đưa ra những yếu tố tối thượng”. Và người phương Tây rất ấn tượng với “tư duy phép trừ” này qua Ikebana. Hơn nữa, chính lối sống trân trọng thiên nhiên trong văn hoá người Nhật qua Ikebana hiện mang lại nhiều cảm hứng cho những người phương Tây bị mất bản sắc trong thời đại công nghệ.

Ngoài ra, nghệ thuật Ikebana, không chỉ chú ý đến biểu hiện của thực vật mà còn chú ý đến mối quan hệ với các mạch sống của chúng và bức tranh tổng thể bao gồm sự hài hòa giữa tác phẩm và không gian. Về khía cạnh kinh doanh, điều này dẫn đến quan điểm làm thế nào để tạo ra một đội để giao tiếp và hợp tác hiệu quả.

Với Ikebana, trạng thái hoa nở rộ không phải lúc nào cũng được coi là đẹp nhất. Nó nảy mầm, phát triển một cách duyên dáng, nhú chồi non, nở hoa, và cuối cùng khô héo, để lại hạt và trở lại đất. Qua Ikebana, chúng ta sẽ cảm nhận được vẻ đẹp ở mọi giai đoạn của cuộc sống của cây, của hoa, của tự nhiện theo quan niệm vô thường của người Nhật.