Chế độ nghỉ việc, chế độ bị đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động tại Nhật
(休職・退職制度について)

Giữa lúc tình hình dịch bệnh vẫn chưa nguội đi thì câu chuyện xung quanh chủ đề việc làm vẫn luôn nóng bỏng cực độ, đặc biệt là vấn đề về bị đơn phương chấm dứt hợp đồng và các chế độ khi nghỉ việc trong trường hợp này.

Đối với vấn đề nghỉ việc, hãy lưu ý rằng không ít doanh nghiệp ở Nhật có áp dụng chế độ trợ cấp thôi việc 退職金制度（たいしょくきんせいど）dành cho nhân viên sau một thời gian gắn bó với công ty. Đó là chế độ doanh nghiệp sẽ chi trả một khoản tiền cho nhân viên khi nghỉ việc công ty. Số tiền được chi trả khi nghỉ việc này sẽ thay đổi tuỳ theo lý do nghỉ việc ở phía người lao động hay phía doanh nghiệp, cũng như thay đổi theo số năm làm việc, học vấn và quy mô doanh nghiệp. Tuy nhiên chế độ này không được quy định bắt buộc thực hiện trong luật pháp, nên tuỳ vào doanh nghiệp sẽ có chế độ trợ cấp thôi việc hay không. Trường hợp nghỉ việc vì lý do cá nhân, chỉ 50% doanh nghiệp cho phép nhận tiền trợ cấp với thời gian làm việc trên 3 năm.Với chế độ nhận trợ cấp thất nghiệp từ Hello Work cần lưu ý: bạn chỉ đăng ký nhận trợ cấp thất nghiệp khi đã nghỉ việc công ty, có đóng bảo hiểm thất nghiệp trên 1 năm và chưa tìm được việc làm mới. Khi đang nhận được trợ cấp thất nghiệp, nếu bạn tìm được việc mới (dù là việc part time) bạn phải báo ngay với trung tâm Hello work. (Nếu bạn không báo mà vẫn cứ nhận tiếp  trợ cấp thất nghiệp, phía Hello work vào bảo hiểm lao động phát hiện được, bạn sẽ bị phạt rất nặng. Đền bù lại cho phía bảo hiểm lao động 3 lần số tiền trợ cấp bạn nhận được và sẽ ảnh hưởng đến việc xin gia hạn visa của bạn lần sau)

Tuy nhiên trong những ngày gần đây, cụm từ 希望退職 (tạm dịch: tự nguyện nghỉ việc) xuất hiện khá thường xuyên trên các phương tiện truyền thông do nhiều doanh nghiệp đang lâm vào tình cảnh khó khăn trước những ảnh hưởng của đại dịch Covid-19.

Tại Nhật Bản, có rất nhiều điều luật bảo vệ người lao động. Dù bạn có quốc tịch ở đâu đi chăng nữa thì những điều luật này cũng sẽ được áp dụng một cách bình đẳng như đối với người Nhật.
Đối với trường hợp đơn phương chấm dứt hợp đồng từ phía công ty, bạn cần phải biết các nguyên tắc sau:

• Sa thải trong trường hợp Hợp đồng lao động không xác định thời hạn (Điều 16) : Việc sa thải với lý do không hợp lý và khách quan, không phù hợp với các quy ước xã hội thì được xem là lạm quyền và không có hiệu lực.
• Sa thải trong trường hợp Hợp đồng lao động xác định thời hạn (Điều 17) : Người sử dụng lao động không được sa thải người lao động trong thời gian hợp đồng lao động có thời hạn còn hiệu lực, trừ trường hợp có lý do bất khả kháng. Tính hợp pháp của việc sa thải càng được xem xét thận trọng hơn đối với hợp đồng lao động không xác định thời hạn.

Tuy nhiên hãy cân nhắc trong trường hợp bạn bị yêu cầu希望退職 (tạm dịch: tự nguyện nghỉ việc). Chế độ dành cho trường hợp này có những ưu tiên khác hơn chế độ nghỉ việc thông thường ở chỗ:

• Nhận được nhiều trợ cấp thôi việc hơn thông thường: Người lao động tham gia chế độ 希望退職 thường nhận được nhiều trợ cấp thôi việc hơn mức bình thường, do đó người lao động có thể tạm thời không cần lo lắng về mặt kinh tế sau khi nghỉ việc.
• Có thể nhanh chóng nhận được trợ cấp thất nghiệp (失業給付金): So với người nghỉ việc vì lý do cá nhân, người tham gia 希望退職 có thể nhận trợ cấp thất nghiệp sớm hơn đến hơn 2 tháng.
• Thời gian nhận trợ cấp thất nghiệp dài: Người tham gia 希望退職 khi nghỉ việc được tính là nguyên nhân từ phía công ty nên có thể nhận trợ cấp thất nghiệp trong thời gian tối đa gấp đôi người nghỉ việc với lý do cá nhân. Thời gian nhận trợ cấp được tính dựa theo độ tuổi và thời gian tham gia bảo hiểm thất nghiệp 雇用保険 tính đến thời điểm nghỉ việc của người lao động
• Dễ giải thích lý do nghỉ việc trong quá trình tìm công việc mới: Việc tự nguyện nghỉ việc khi tình hình kinh doanh của công ty khó khăn dễ dàng tạo được thiện cảm hơn so với việc bị cắt giảm nhân sự khi công ty tiến hành リストラ.
• Có nhiều thời gian để tập trung vào việc tìm kiếm công việc mới.

Người lao động cần phải nắm được các điều luật và chế độ nghỉ việc cũng như các hình thức trợ cấp để bảo vệ quyền lợi của bản thân trong môi trường lao động ở nước ngoài. Trong trường hợp có thêm các thắc mắc và cần trợ giúp, Tại Bộ Y Tế – Phúc Lợi – Lao Động Nhật Bản đã có “Đường dây tư vấn dành cho người lao động nước ngoài” bằng 8 thứ tiếng trong đó có tiếng Việt. Để nhận được tư vấn bằng tiếng Việt hãy gọi vào số 0570-001706(từ thứ 2 đến thứ 6 ). Lưu ý rằng cước phí điện thoại sẽ do người gọi chi trả.

Nguồn https://www.mhlw.go.jp